Spadkodawca może w sposób swobodny i dowolny rozporządzać swoim majątkiem na wypadek śmierci w testamencie. Polski ustawodawca zapewnia natomiast ochronę osób najbliższych spadkodawcy poprzez możliwość żądania przez nie zapłaty określonej kwoty pieniężnej, czyli zachowku, od dziedziczącego spadkobiercy. Jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni, to wielkość zachowku wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowę wartości tego udziału.

Do zachowku uprawnieni są najbliżsi krewni zmarłego – zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki itd., przy czym następne pokolenie dopiero jeśli rodzic nie dożył otwarcia spadku), małżonek i rodzice spadkodawcy, jednak pod warunkiem, że w danej sytuacji byliby powołani do spadku z ustawy.

A zatem nie wszystkie wymienione osoby są zawsze uprawnione do otrzymania zachowku. Dotyczy to tylko tych z nich, które w danej sprawie doszłyby do dziedziczenia na podstawie ustawy, gdyby spadkobierca nie sporządził testamentu.

I tak przykładowo, jeśli w dacie śmierci spadkodawcy żyją dzieci, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, a spadkodawca uczynił spadkobiercami dzieci, to do zachowku uprawniony jest małżonek, ale już nie rodzice spadkodawcy. Wynika to właśnie z zasad dziedziczenia ustawowego, a mianowicie, że na podstawie ustawy dziedziczyłyby w pierwszej kolejności dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Rodzice nie należeliby więc w tej sytuacji do kręgu spadkobierców ustawowych. Dopiero w braku zstępnych spadkodawcy do spadku z ustawy powołani są małżonek oraz rodzice. A zatem jeśli spadkodawca nie miał dzieci i powołał do całości spadku małżonka, to w takiej sytuacji do zachowku byliby uprawnieni rodzice spadkodawcy.

W każdej sytuacji kwestia ta wymaga analizy, także pod kątem, czy nie zachodzą przesłanki wyłączenia danej osoby od dziedziczenia ustawowego, co ma następnie wpływ na ustalenie kręgu osób uprawnionych do zachowku.